Кицаш

Сиха даха хий фордах кхийттадац.


Везар велча, велхар даьннад.


БоргIалах Iаха енна котам яьттIай.


Кхийрачох турпал хиннавац.


ЦIи ца йийзача, кIур ихабац.


Дошлорг

ОагIой бутт (ба) - декабрь.
Седкъий дагардер (ва) - звездочёт.
Баскилг (да) - кузнечик.
Хамхе (я) - горное село Хамхи.
Тирк (да) - река Терек.

Озанаькъан Ӏаддрохьим

йоазонхо

Фаьлг

ЦIокъеи наькъахочуни къовсам

Лоам ши юрт иллай. Готтача лоаман наькъа такилгах мара, цхьан юртара вокх юрта ваха йиш хиннаяц. 

Цу замалахьа лоамашка къиза цIокъ хиннад, лелаш. Шер-шера наькъахошта тIалеташ, уж буаш хиннад из. 

Шоайла дага а баьнна, уйла а яь, цу шин юртарча наха лаьрхIад цу цIокъа кIийле е. Боккха кIоаг а баьккха, тIагIолла йоархIаш тайса, къайлабаьккхаб цар из. 

Цхьан дийнахьа цу наькъа такилгах хьавоагIача наькъахочоа узамаш хезад. ДIахьежача, кIоаг чу доаллаш цIокъ бIаргадайнад цунна. Хур-могар дича, кIоаг чура арадоалалуш хиннадац из. ЦIаьхха, наькъахо бIаргавайна, чIоагIа хьоастаденна, дехар даьд цо, ше арадаккха, аьнна: 

- ГIо де сона укх чура арадала! ЦIаккха а Iа даь гIулакх дицдергдац аз. Сай фух-тайпах мел долчунга а дIадувцаргда аз Iа даь гIулакх. Хьона гIулакх деш, латтаргда уж а.

Цох къа а хийтта, наькъа йисте яьгIа га кагьяь, Iочухийцай наькъахочо кIоага чу. 

Цох тоссаденна, араийккхад цIокъ. ГIаддаха, маьженаш дIа-юха а эза, баркала меттел, наькъахочоа тIатоссаденнад, из ваа дагахьа. 

ЧIоагIа кхеравеннав наькъахо. 

- Со ма вий хьо кIалхардаьккхар, эхь хетаций хьона? Ма сиха дицденнад хьо хьайна даьча гIулакха! Кхы а со ваа а гIерт хьо! - аьнна, эгIазвахав из. 

- Диц-м деннадацар со, - аьннад цIокъо, - цу кIоага чу а хьо мо саг бахьан ма дахадий со. Шо, нах, да тха моастагIий. Согара хила къахетам бац хьона. 

- Хьо бакъ хила а мег. МоллагIчунга хатта вай воашта юкъера къовсам. 

Истарга хаьттад цар. Цо аьннад: 

- Саг ва харцвар. Деза мовхьаш тIа а дехкаш, шоай вордаш текхаяйт цар, тIаккха урс а хьакхе, тхо даа а дуъ. Кхыметтел тха цIокаш а шоай гIулакха леладу. ДIаваа мара везац саг. 

ГIаддахад цIокъ, истаро ше бакъдаь, кхы а чIоагIагIа эгIазлонца тIадийрзад сага, из ваа дагахьа. 

- Сабарде, укх ягIача дийхка гаьнага хатта вай. Дукха ха я ер вай къамаьлага ладувгIаш латта, - аьннад наькъахочо. 

- Нахал вогI цхьа хIама дац укх дунен тIа, - аьннад дийхко. - Тха гаьнаш теда а тедаш, пешкашка йоагаю цар тхо. Согара хила къахетам бац сага, - аьнна, куро сигаленга хьежай дийхка га. 

Геттара гIаддахад цIокъ:

- МоллагIчунга Iа хетте а, хила къахетам бац хьона, хьо ца виача даргдац. 

Ше цIокъа даьча новкъосталах чIоагIа дехкеваьнна; наькъахо, ше фу дергда ца ховш, хьайзав. ЦIаьхха, хьун юкъера пхьагал араийккхай. ГIадвахача наькъахочо пхьагала дIадийцад шоашта юкъера гIулакх. Уйла а яь, вокхо аьннад: 

- Аз нийсача новкъа доахаргда шо. Цхьабакъда сона, юххьанца хиннача беса, бIаргаго деза. 

ГIаддахад цIокъ. Пхьагало а ше бакъдергхилара, шеко хиннаяц цун. Из а шийгахьа яргхиларах тийшад из.

- Со укх чу доаллар, - аьнна, цIокъ кIоага чу чутоссаденнад.

Наькъахочоа тIа а йийрза, пхьагало аьннад: 

- Хьо бехке хиннав ер укх чура арадаккхарах. Ер кIоага чу дагIийта! Хьо кIоага чу даьгIача бакъахьа да, - аьннад цо цIокъага, - тIаккха бакъвар-харцвар малав хетта а дезаргдац.

Из къамаьл а даь, наькъахои пхьагали дIадахад. Къиза цIокъ, кIоага чугIолла кхийста-кхийста, кхы ара ца а доаладенна, цу чу деннад.