Кицаш

Сиха даха хий фордах кхийттадац.


Везар велча, велхар даьннад.


БоргIалах Iаха енна котам яьттIай.


Кхийрачох турпал хиннавац.


ЦIи ца йийзача, кIур ихабац.


Дошлорг

ОагIой бутт (ба) - декабрь.
Седкъий дагардер (ва) - звездочёт.
Баскилг (да) - кузнечик.
Хамхе (я) - горное село Хамхи.
Тирк (да) - река Терек.

Озанаькъан Ӏаддрохьим

йоазонхо

Фаьлг

Вирагара лоткъам мишта ийцаб

Цхьан замалахьа цхьа миска саг вахаш хиннав, Ван яхаш цIи а йолаш. Цун цхьа вир хиннад. Цунца цо, лоамара гулдаь, дахчеи кIореи кхухьаш хиннад. Кхыбараш шоай кулгашца даьча хIамах бахе а, ер цу вира букъаца даьккхачох вахаш хиннав. ЧIоагIа дика леладеш хиннад цо ший вир, деза жовхьар санна лорадеш, цунна хан-ханнахьа хий моладеш, хьалхашка яа юлла буц а тIехьа аьта мара ца юллаш. Сов цо из хозеи дикеи леладеш, вира букъ а тIехьа шаьреи къегаши хиннаб. Из бIарга мел дайначо, тIехьахьеже оалаш хиннад: 

- Да а да биъ когара жовхьар!

Вира оамал йоаллаш-м хиннад из, ше вир доландаь хиннад-кх! Iура денз сарралца къахьегаш хиннад, салоIам боацаш. Цхьадолча вира цхьа бIаьи ткъо цзинь* мара мухь тIа ца ботталуча, ши бIаьи шовзткъа цзинь Iа тIаботте а, шек доацаш, дIахьош хиннаб. Цхьадола вир цкъа мара дIа-юха ца додача юкъа, ер шозза додаш хиннад. 

Цхьан дийнахьа, дахчан кIор ший вира тIа а бетта, гаьна йоаццаш иллача шахьар чу из бохка вахав Ван. Шахьара йистте даьллача каразах ший вир дIа а дийхка, из кIор чубоалла гали шийна ги а делла, кIора бохка дIачувахав ер шахьар чу. Из дIа а бехка ер араваьлча, укхун вир доацаш хиннад. Цунна когаметта кхыъкхе вир лаьттад дIадийхка, чIормабаьнна букъ а болаш, гIел а денна.  ЧIоагIа веха хьайзав Ван, ший вир дайна. ЧIоагIа лийхад цо из, хьалведдав, Iоведдав, малхбоалехьа веддав, малхбузехьа веддав! Вира-м лар а хиннаяц. 

ЭгIазвахача Вана судхо волча токхадаьд шийчоа меттел дIадийхка лаьтта вир. 

Араваьнна судхо гIулакх къоастаде волавеннав. Акхарна IотIакхаьчача, Вана ший лоткъам дIабаьб. ТIаккха судхочо ший лорбошка вир хьадоаладайтад. Хаттараш де волавеннав судхо: 

- Хьо мичара денад? Хьона хьан еннай бокъо, кхычунна когаметта дIаотта? Мала-д хьо да? 

Йист а ца хулаш, лаьттад вир. 

ТIаккха эгIазвахача судхочо ший лорбошка амар даьд:

- Батах дирст а елле, кхаь ден-кхаь бус тоIIадийя чудолла, е хий а е даар ца луш, чудоалладе, тIаккха юха а лоткъам эца хьадоаладергда оаш, - аьнна. 

Цкъарчоа белакъежача лорбоша, белакъажа лоархIа ца беш, шоашка яххар хьадаьд. Судахочо яь кхел массанахьа дIахезай. Нах цецбувлаш хиннаб: «Хеза, дайна хIама дий ер, вирагара лоткъам эцар?» - яхаш. 

ДиълагIча дийнахьа, вир юха тIадоаладе дезача хана, дуккха адам гулденнад суда хьалхашка. Массане а безам хиннаб вира малагIа кхел ергья хьажа.

Юххера а, судхо араваьнна ший метте Iоховшше, токхадаь вир хьадоаладаьд. Мецденна, гIелденна, чоажош чукхийтта, корта чубахийта латташ хиннад вир. 

ЦIогIа а теха, судхочо амар даьд лорбошка: 

- Укх докъаденнача "зIара" шовзткъа гIадж тоха, озабезам а къахетам а боацаш! 

Техай вира ткъо, ткъаь итт, шовзткъа гIадж. 

ТIаккха судхочо амар даьд: 

- ДIахеца из, хIанз ший безам болчча дахийта!

Мецденна, хьогденна, гIелденна, шовзткъа гIадж кхийтта вир, судера араэккхаше а дIаийккхад. ТIаккха судхочо ший лорбочунгеи Ванагеи аьннад:

- Цун ларах тIеххьа дIа а гIойя, из хьан коа чудода хьажа. Цу ковна да ва шоана Вана вир лочкъадаьр, ший вир цун когаметте дIа а дийхка. 

Ераш вира ларах тIехьа бахача, коа латташ Вана вир а корадаьд акхарна, из къу а лаьцав. 

Иштта лоткъам ийцаб судхочо вирагара.