Кицаш

Сиха даха хий фордах кхийттадац.


Везар велча, велхар даьннад.


БоргIалах Iаха енна котам яьттIай.


Кхийрачох турпал хиннавац.


ЦIи ца йийзача, кIур ихабац.


Дошлорг

ОагIой бутт (ба) - декабрь.
Седкъий дагардер (ва) - звездочёт.
Баскилг (да) - кузнечик.
Хамхе (я) - горное село Хамхи.
Тирк (да) - река Терек.

Ӏахильгнаькъан Зарета

йоазонхо

Фаьлг

ЦIаьрмата йоккха саг

Бахаш-лелаш хиннаб воккха саги йоккха саги. Цхьан дийнахьа хьунагӀа дахча да вахав воккха  саг. Къаьна га хьа а леха, диг айдаьд цо, тоха аьнна. Йистхиннай га: 

– Ма детта сох диг, ма йохае со, воккха саг! Хьона мел эшар хьадергда аз! 

– Мегаргда, со вӀаьхий хургволаш хӀама де.

– Волле, чугӀо, Ӏа мел яхар хургда хьа. Воккха саг чувеча; керда цIаи, дахьа моттиг йоацаш ахчеи, массехк шера даъал ялати хиннад латташ. Кхы а доахани, говраши, жIалии хиннад; кхаь дийнахьа дагарде могаргдоацаш! 

– Ва, воккха саг, мичахьара денад ер рузкъа? – цец а яьнна, хаьттад йоккхача  сага.

– Даьра, сесаг, цхьа тамашийна га кораяьй сона, Ӏа мел дийхар хьаде аьттув ба цун.

Бутт баьлар. КӀордадир йоккхача сага из вахар. Маьрага аьлар цо: 

– Фу пайда ба вай дӀаьхий дар аьнна, наха вай ца лоархӀаш хилча? Юртдаь безам хуле, хьо а со а балха арадоахаргда, харцдоале, гIадж тоха а тарлу. ЮхагӀо га йолча, хье юртда хургволаш хӀама де ала! 

 Вахар вож хьунагӀа. Диг айдаь, овлаш тӀа тоха велча, хаьттар гаьно:

– Фу эш хьона?

– Юртда хилийта сох.

– Мегаргда, чугӀо. Даьлах тийша ва хьо. 

Ер чувеча, ков дизза нах лаьттаб, геттара гӀараш еш:

– Мичара доагӀа хьо, къаденна шайтӀа? Тха гӀулакхаш кхоачаш хӀана диц Ӏа? 

ТӀаккха гӀажамаш етта болабелар цун букъ тӀа. Из сурт бӀаргадайнача йоккхача  сага аьлар ший фусам-даьга: 

– Даьллахьий, дош доацар да юртда яхар. Га йолча юха а гӀойя, паччахьа цӀен тӀара нах де ала вайх. 

Ший диг бе а делла, вахав воккха саг. Диг бӀаргагушше, хаьттад гаьно: 

– Фу эш хьона, воккха саг?

– Паччахьа цӀен тӀара хила безам ба тха.

– Диканд, чугӀо. Даьлах тийша ва хьо. 

Иштта бахаш цхьа ха яьккхай цар. Йоккхача сага сатем байнаб. 

– ХIанз инарала сесаг хила безам ба са, - аьлар цо маьрага. ГӀо га йолча…

– Фу эш хьона, воккха саг? – хаьттар гаьно. ДӀадийцар воккхач сага ше дена гӀулакх.

– Диканд, чугӀо. Даьлах тийша ва хьо. 

Цхьа ха-зама яьлар. Йоккха саг соцаш яц:

– Доккха хӀама да, инарал ва яхаш?! Паччахьа безам хуле, инарал а волларгва набахта! Волле хьай га йолча, дехар де. Паччахьа сесаг хила безам ба, ала, са! 

ХьалхагӀа санна, диг бе а делла, гаьна юхе дӀаэттав воккха саг. 

– ХIанз фу эшаш венав хьо, воккха саг?- хаьттад гаьно. ДӀакодабаьб вокхо ший бала.

– Диканд, чугӀо. Даьлах тийша ва хьо, - жоп деннад гаьно. 

Дукха ха ялалехь, юха а корзагӀъяьннай йоккха саг.

– Доккха хӀама да паччахь хилар! Волле чехка, га йолча. Паччахь ва аьнна, Даьла Ӏоажалах варгвац, хьо а со а каша дIадохкаргда! Хьох Даьлеи сох Даьлан сесаги хилийта ала! 

Юхавахар воккха саг. Из Ӏовдала къамаьл хьахоззаше, гӀаьнаш чӀоагӀа лестаде эттар га. ТӀаккха аьлар:

– Чарч хийла хьогӀи хьа сесагахи!

Цу сахьате, воккхача  сагахи цун сесагахи чарч хиннай. ТӀаккха хьунагӀа баха хайшаб уж.