Кицаш
Сиха даха хий фордах кхийттадац.
Везар велча, велхар даьннад.
БоргIалах Iаха енна котам яьттIай.
Кхийрачох турпал хиннавац.
ЦIи ца йийзача, кIур ихабац.
Фаьлг
БIийг
Из хиннад е хиннадац цхьаннена а хац. Цхьан эрзах даьча цӀагӀа бахаш бар Салмани Жимсарии яхаш мари сесаги. Бийсолта яхаш, кхо шу даьнна, зӀамига кӀаьнк вар цар. Хоза шоайла башаш, барт болаш, бахар уж. Цхьан дийнахьа кӀормац хинна, ешап цӀагӀа чу а дена, кӀаьнка юхе кхесташ дар. КӀормац хьалаца гӀерташ, цӀагӀара ара а ваьнна, удаш гаьнаваьлар из. Ешапа хьунагӀа доаллача ший цӀагӀа чувигар Бийсолта. Ший ешапа бозбуъачалца, кӀаьнках бӀийг йир цо. ТӀаккха аьлар: «Хьа даьнеи наннеи хьо вовззалца, бӀийга хьисапе хургва хьо».
Дукха зама дӀаяхар из хинна. Салманаи Жимсаренеи шоай кӀаьнк кораванзар. Кхы бер а хиланзар цар. Шоай кӀаьнк дагавоаллаш, царга чӀоагӀа сагото яр, хӀаманца сакъердалуш бацар уж, сибата къабеннабар.
Цхьан дийнахьа базар тӀа ваха, цигара зӀамига бӀийг йоалаеш вера Салман. Сесаг корзагӀъяьнна, цӀогӀа хьекха йолаелар:
- Сенна еза вайна ер? БӀийга бӀарахьежаш ваха воаллий хьо? Из эца вахавар хьо цу базар тӀа?
Салман йистхиланзар. ЦӀогӀа детта кӀордадаь, сесаг сецар. Ялат а денна, кхий чу еллар цо бӀийг. ШоллагӀча дийнахьа, кхийна ниӀ Салмана хьаеллашехь; бӀийг, ара а ийккха, ада йолаелар, цунна бӀарахьежаш а ваьгӀа, Салмана аьлар:
- Хьахьокхал хӀанз хьайна фу хов?
БӀийг халхар де йолаелар. Жимсари, елаш, хьежар цо деш долча халхарга.
- ХӀанз тоъаргда хьона, - аьнна, соцадир халхар Салмана.
- Вой, ер фуд са? Ювлийта халха, цох кхы бала пайда а бац! - аьлар сесага.
- Пайда яхий Ӏа? Со-м валлацар укхох пайда бе. Нана енна йисаяр ер, цудухьа къа хеташ ийцаяр аз ер.
- Хьона массадолча хьайбаех къа хет, сох къа хетац - борд-бордах йоахар Жимсаре.
- Хьона сел новкъа яле, аз йохкаргья ер, дӀаэца безам бола саг а вовз сона, - аьлар Салмана. ТӀаккха уйла яьча сесага дехар дир Салманага, ма йохка из, аьнна. Сарахьа цхьа воккха саг вера Салман волча, бӀийг эца безам болаш. Дукха доахан эццал, ахча лора цо бӀийгах.
- БӀийг йохкац аз, - аьлар Салмана.
- Хьо аьннача дош долаш вац, - аьнна, эгӀаз а ваха, вахар воккха саг.
Из воккха саг вар чӀоагӀа вӀаьхий.
- Сога мишта оал йохкац? Малав ер? - яхаш, ше-шийца лувш вар воккха саг. - Ер а, укхун сесаг а эца таро ма йий са.
Денош дӀаухаш дар, шоай къел йицъенна, бӀийгаца сакъердалуш бахар Салмани цун сесаг Жимсарии. Цхьан бус хьекхача михо дохадир Салмана эрзах даь цӀа.
- ХӀанз фу дергда вай? - яхаш, елхар сесаг.
- ХӀама дергдац, деррига Даьлагара да, - аьлар Салмана.
ЦӀа михо дохадаьд аьнна хезар воккхача сага. ЧӀоагӀа товр хилар цунна. Из хьааьнначоа ахча делар цо.
- ХӀанз воагӀарг ма вий хьо со волча, аз хьона цхьа шай лургдац, - яхаш, ше-шийца гӀадваха, велар воккха саг.
Салман бӀарахьежар бӀийга.
- ХӀанз фу дича бакъахьа да-те вай? - аьлар цо. БӀийг халхаяьлар. Из халхар бӀаргагора тӀехбувлача наха. Цар ахча Ӏокхоссар, раьза болаш. Иштта хоза дӀаухар денош. ЦӀа вӀашкадоаладе вӀаштӀехьа даьлар цар. ХӀаьта вӀаьхий саг чӀоагӀа дорха вар, цунна лоалуцар, Салмана гӀулакх тоалуш. Дагадехар цунна бӀийг лочкъаяйта. Цхьан бус саг воагӀаш хоавелар бӀийга, тӀаккха оаз йохийташ, гӀайгӀане илли ала йолаелар из:
«Ма дада тхьайса,
Са да, са нана.
Шун воӀ ма вий со.
Вовзац со даьна,
Вовзац со нанна.
Хьаделла бӀаргаш,
Со ваь са нана».
Тхьайсабадараш сомабалацар. БӀийг гале чу Ӏочу а елла, къуно дӀайихьар. Ӏуйрийна кхийна ниӀ Салмана хьайийллача, бӀийг йоацаш яр. Кхайкар из цунга. Из гучайоалаш яцар. Салман чӀоагӀа гӀайгӀа еш вар. Лочкъаяьй аьнна хетацар цунна из, хӀаьта а, цунна ше эшилга, дего йоахар. Цо сесагага аьлар:
- ДагайоагӀий хьона вай кӀаьнк вайна ха? Цу хана санна да са дог, цхьан метте ца соцаш, ший тайпара детталуш, чура хьаарадала гӀерташ санна.
- Ишта я-кх со а, - аьлар сесага. - Сахьувз са, - яхаш, елхар из.
БӀийг шийга хьакхаьча гӀадвахача воккхача сага, велаш, аьлар:
- ХӀанз ховргда шоана со фу саг ва, ха, ха, ха!
БӀийг халхар де йолаелар, саца аьлча саца а ца соцаш. Сов дукха вийла тувлавелар воккха саг. Цигара едда, бӀийг чуера. ЧӀоагӀа гӀадбахабар Салмани Жимсарии. ХӀаьта цу бус берригаш тхьайса бадаш, бӀийго доладир ший гӀайгӀане илли:
«Со-м аллац тхьайса,
Са да, са нана.
Бозбуъачал даь, виса
Лела, бӀийг хинна,
Шун воӀ ма вий со.
Вовзац со даьна,
Вовзац со нанна.
Хьаделла бӀаргаш,
Со ваь са нана.»
Жимсари сомаяьлар, шийна хьахозаш дар боккъонца дий-хьогӀ аьнна, шийна мӀара техар цо. ТӀаккха ше лозаяьчул тӀехьагӀа, цӀогӀа даьлар цунга:
- Са воI, Бийсолта!
Салман цецваьлар:
- ВоӀ? - аьнна.
Из цо оаллашехь, зӀамсаг хьахилар бӀийгах.
Хоза баха ховш уж, барта болаш.
