Кицаш

Сиха даха хий фордах кхийттадац.


Везар велча, велхар даьннад.


БоргIалах Iаха енна котам яьттIай.


Кхийрачох турпал хиннавац.


ЦIи ца йийзача, кIур ихабац.


Дошлорг

ОагIой бутт (ба) - декабрь.
Седкъий дагардер (ва) - звездочёт.
Баскилг (да) - кузнечик.
Хамхе (я) - горное село Хамхи.
Тирк (да) - река Терек.

Озанаькъан Ӏаддрохьим

йоазонхо

Фаьлг

Чаи жIалийи

Дахаш-текъаш мужгеи йоккха саги хиннад. Царца дахаш цар тешшаме жIали хиннад. Къона мел долча хана, ков-карт лорадеш, къаделча гIоарал деха, Iеха а могаш хиннадац.

Мужгечоа кIордадаьд из. Кач муш а тесса, хьунагIа дIадигад жIали. Цкъарчоа мушах из хьалъолла веннавар, тIаккха цун бIаргех уха хий бIарга а дайна, къа хийтта, цига из дита а дита, цIавенав.

Цхьаь хьунагIа диса жIали уллаш хиннад, мец а денна, ший жIале вахара уйла еш. 

ХьунагIа гIолла хьайоагIаш хинна ча тIакхаьчай цунна. 

- Фу деш улл хьо укхаза, ва жIали? - хаьттад чано. 

- Сай дас эккхадаьд со, - аьннад жIале. 

- Меца хург ма дий хьо, хIама даа безам бий хьа? - хаьттад чано. 

- Мишта бац, ма чIоагIа безам а ба-кха, - аьннад жIале. 

- Хьадолле хьо соца, аз дузадергда хьо, - чано а аьнна, хьун юкъегIолла дIадоладеннад ераш. 

Духьала бакъилг нийсъеннай акхарна.

Катеха, вIашагIъяьккхай чано бакъилг. ТIаккха жIалега аьннад: 

- Хьай безам мел-б ер хьалъюаргья Iа. Ер йиа хье даьлча, со йолча хьадоагIаргда хьо. 

Из цига а дита, ча дIаяхай. 

Бакъилг йиа даллалца хIаман гIайгIа йоацаш, цига даьгIад жIали. Ше юха мецделча, ча йолча дIадахад. 

- ДIайиарий Iа, воше, бакъилг? - хаьттад чано. 

- ДIайиай, юха меца лела дезаш да со, - аьннад жIале. 

- Фу деш лел хьо меца? Юртарча кхалнаха кIа мича чуэц хой хьона? 

- Хов. Фуд тIаккха? 

- Хьадолле хьо. Аз, теба тIаяха, хьа фусам-наьна бер лочкъадергда. Хьо, сох каетташ, сона тIалатаргда, согара бер дIадаккхалца. ТIаккха хьай бер а ийца, хьай фусам-нана йолча хьо тIагIоргда. Из бахьан цар хьо кхоабаргда, даллалца.


Теба тIа а яха, чано бер лочкъадаьд. Бер, мухь теха, дийлхад. Кхалнах тIехьабайддаб, тIехьа ца кхувш, юхабийрзаб. Нана, мухь бетташ, елхаш хиннай.

ЦIаьхха, мичара доагIа ца ховш, жIали тIехьадаьннад чана. ТIалеташ, царгаш етташ, бер хьа а даьккха, нана йолча хьаденад. 

Нана, яха моттиг йоацаш, гIадъяхай: 

- ХIанз-м укх жIалецара къастаргьяцар со, - аьнна, жIали чудигад. 


Оаркхо чу маькх Iочуаьта, шура тIаетта, жIалена хьалхашка оттадаьд. ТIаккха маьрага аьннад: 

- Хьажалахь, цIен-да, укх жIале даьр. Вай бер чангара хьа а даьккха, сога хьаденнад укхо. ЧIоагIа лораде дезаш да ер.

ЖIали хоза тоаденна, фусам-даьша кхоабаш хиннад. Чана дика новкъост хиннад. 

Цхьан дийнахьа фусам-даьша че яь, нах чубийха хиннаб. Цу ханна жIали долча хьоашалгIа енай ча. 

- Миштад хьа вахар-лелар, даар-малар? - хаьттад цо жIалега. 

- Хоастам ба Далла! Са вахар, ала хIама доацаш, дика тоаденнад. Хьайолле цIагIа чу, са фусам-даьй тахан че яь кхесташ ба. Вай гургдац царна. ДIачу ма яьлла а, пешка кIалтаIаргья хьо, сайна кIал мел йисар, аз хьона хьалхашка яхьаргья». 

ДIачу а яьнна, пешка тIехьашка лечкъай ча. Фусам-даьй а хьаьший а, йий мийнна, дика михьарбаьнна хиннаб. Шийна кIал мел йисачох катохаш, чана хьалхашка кхихьай жIале, кхыметтел йий а хьош. Йий мийнна хьаьший юкъ-юкъе оаз йохийташ илли оалаш хиннаб. Йий меннача чан а безам эттаб илли ала, оаз яхийта. 

ЖIале чIоагIа дехар даьд, илли ма ала, укх сахьате зулам дергда Iа вайна, яхаш. 

Мичара! Йий меннача чано хийцца оаз яхийтай. 

Чан оаз хезача хьаьшаша, хьокхий дийтта, эккхаяй ча. Халла кIалхара а яьнна, хьунагIа дIаяхай из. 

Иштта чакхдаьннад, ча жIали долча хьоашалгIа яхар.